اگر رمان «دن کیشوت» را خوانده باشید، لابد به خاطر دارید که این اشراف‌زاده کم‌بضاعت که سودایی داستان‌های شوالیه‌گری است، وقتی آسیاب‌های بادی را می‌بیند، آن‌ها را دیو می‌انگارد و به آن‌ها حمله می‌کند. ماجرای دن‌کیشوت محدود به کتاب سروانتس اسپانیایی نیست، بلکه حکایت هر کدام از ماست؛ وقتی که بخشی از یک حقیقت را درمی‌یابیم و در دفاع از آن حقایق دیگر را زیر پا می‌گذاریم. بدین ترتیب، با سودای حمله به دیوهای آسیب‌رسان، به آسیاب‌هایی حمله می‌کنیم که قرار است گندممان را آرد کرده و تبدیل به نان کنند و حتی اگر نیزه‌مان در پره‌های آسیاب گیر کند و به زمین بیفتیم، باز در نمی‌یابیم که با آسیاب بادی طرف بوده‌ایم و به زمین سفت و سخت حقیقت کوفته شدیم، بلکه همچنان باورمندیم که دیوها ما را برنتابیده‌اند. اما آن کس که گندم می‌کارد، می‌داند که در نبود آسیاب صنعتی، آسیاب بادی غنیمت است؛ نه دیوِ مستحق نابودی. حالا حکایت نیسان آبی است و اصرار به توقف تولیدش بدون در نظر گرفتن هر ملاحظه‌ای و صرفا پافشاری بر کشتن غول آبی به قاعده مرگ یک‌بار و شیون یک‌بار.

بازار مانند یک موجود جاندار هوشمند رفتار می‌کند

بازار خودرو مانند هر بازار دیگری دارای سطحی از خرد جمعی است که موجب بروز رفتارهای مختلف در این بازار می‌شود؛ از رفتارهای هیجانی و شتابزده گرفته تا هوشمندانه و حساب‌شده؛ گاهی عجول است و گاهی صبور. گاه با انتظارات تورمی حباب تولید می‌کند و گاه به امید ریزش قیمت‌ها به رکود می‌نشیند؛ درست مثل یک موجود زنده و زیرک. بر این اساس،‌ اگر ما بخواهیم با حذف یک محصول پرتقاضا، دست به جراحی این بازار بزنیم، باید بدانیم که نمی‌توانیم آن را مانند هر موجود زنده دیگری، برای انجام عمل جراحی به مدت مدیدی بیهوش کنیم، زیرا بیهوشی طولانی با خطر رفتن به کما همراه است و آن‌گاه احیای بازار بسیار دشوار خواهد بود. به همین ترتیب، متوقف کردن تولید نیسان‌وانت هم مانند محصولاتی از قبیل پیکان و پراید و تیبا یا ساینا و سمند و ۴۰۵ با ملاحظاتی همراه است؛ همچنان که «پراید به پشتوانه تیبا» و «تیبا به اعتبار ساینا» و «ساینا با اتکا به ساینا S» حذف شد یا «۴۰۵ و سمند با پشت‌گرمی به سورن» کنار گذاشته شد. به‌ویژه این‌که وانت‌ نیسان به‌عنوان یک خودرو کار و تجاری سبک، قابلیت‌های منحصر به‌فرد غیرقابل انکاری دارد و نقش آن در چرخه حمل‌ونقل کشور نیز استراتژیک و به همان اندازه منحصر به‌فرد است.

در شرایط حاضر که به دلیل رکود در بازار حمل‌ونقل و نبود امکان نوسازی کامیون‌ها و کامیونت‌های فرسوده،‌ افراد بسیاری بازار کار خودروهای سنگین و نیمه‌سنگین را ترک گفته و درصدد خرید وانت‌نیسان هستند (که با یک‌چهارم قیمت کامیونت‌های فعلی، توان حمل بار مشابه با آن‌ها را داراست)؛ توقف شماره‌گذاری این محصولات، جز دامن زدن به جهش قیمت آن‌ها در بازار آزاد و کوتاه کردن دست متقاضیان از این محصول، نتیجه‌ای ندارد. به‌ویژه آن‌که اگر قرار به توقف تولید این محصول باشد، برای جایگزینی یک پلت‌فرم جدید،‌ نیاز به سرمایه‌گذاری کلانی از سوی دولت یا یک شریک خارجی وجود دارد که هیچ‌کدام در شرایط حاضر ممکن نیست و اگر جز این بود، روس‌ها هم که گرفتار تحریم شده‌اند، برای خرید همین وانت با گروه سایپا قرارداد نمی‌بستند!

مصائب جایگزین کردن یک محصول با وانت نیسان

تجارب شکست‌خورده‌ای مثل وانت «شوکا» نشان می‌دهد پذیرش یک محصول در بازار به‌عنوان جایگزین وانت‌نیسان به این سادگی‌ها نیست؛ شوکا که با نام وانت ال‌ایکس هم شناخته می‌شود، وانتی از شرکت زامیاد بود که قرار بود جایگزین نیسان آبی شود، اما با استقبال خوبی از سوی مردم مواجه نشد. این در حالی است که شوکا از قوای محرکه و شاسی یکسانی با نیسان جونیور که در ایران به نیسان آبی مشهور است،‌ بهره می‌گرفت و برای ایجاد جذابیت ظاهری نیز در طراحی آن به‌خصوص دماغه و داشبورد از نسل سوم ایسوزو فستر الگوبرداری شده بود. اما تولید این وانت که از سال ۸۷ کلید خورده بود،‌ در سال ۹۲ متوقف شد.

تلاش بعدی زامیاد برای معرفی محصول جایگزین نیسان آبی،‌ وانت «پادرا» بوده است. طراحی این خودرو را شرکت فودای چین با الگوبرداری از خودرو ایسوزو دی-مکس و نیز محصولات یک دهه پیش برند رنج روور (مدل لوکس/اسپرت لندروور) انجام داده بود. پادرا در واقع حاصل پیاده‌سازی بدنه فودای F۱۶ بر شاسی نیسان‌جونیور است. پیش از این قرار بود که آغاز تولید نسل اول این خودرو از سال ۱۳۹۶ مقارن با توقف کامل فعالیت خط تولید وانت نیسان تا پایان سال ۹۷ باشد، اما این طرح هم به دلایلی ازجمله تحریم مستقیم صنعت خودرو ایران از سال ۹۷، از دستور کار خارج شد. اما زامیاد کار بر روی پادرا را با نسخه جدید «پلاس» ادامه داد تا این محصول را به‌عنوان جایگزینی برای وانت‌نیسان در بازار جا بیندازد؛ آن‌هم بازاری که حتی روی رنگ نیسان آبی حساس است و احساس می‌کند هر رنگی جز آبی، این خودرو را از ناوگان آبی‌رنگ بزرگی که مورد اعتماد مشتریان خدمات باربری بوده و مانند ناوگان تاکسی‌رانی متحدالشکل است، جدا می‌سازد.

«پادرا پلاس» اما برخلاف شوکا و نسخه معمولی پادرا، جایگاه بهتری در بازار به دست آورد. زیرا ضمن حفط توان باربری وانت‌نیسان و برخورداری از همان شاسی، در بحث امکانات و طراحی داخلی و خارجی نسبت به گذشته بهتر و به‌روزتر ظاهر شد. این در حالی است که پادرا پلاس با اصلاح، بهبود و ارتقای قوای محرکه خود موفق به اخذ استاندارد آلایندگی یورو۵ نیز شده و از امکاناتی نظیر ترمزهای ضد قفل، EBD، قابلیت تنظیم صندلی در چهار جهت،‌ سیستم صوتی برخوردار از بلوتوث و USB، فرمان هیدرولیک، سیستم کلاچ هیدرولیکی، ایموبلایزر، سیستم تهویه مطبوع، دستگیره آسان‌بازشو، شیشه‌ها و آینه‌های برقی، مه‌شکن جلو و عقب، تنظیم برقی ارتفاع نور چراغ‌های جلو،‌ ریموت و قفل مرکزی و... برخوردار است.

اما این مزایا صرفا کمک کرد تا پادرا پلاس جای خود را در بازار پیدا کند، نه آن‌که موفق به جلوس بر تخت فرمان‌روایی نیسان آبی شود. به‌عنوان مثال؛ گرچه صندلی پادرا پلاس برای راننده بسیار راحت و ارگونومیک بوده و قابل تنظیم در چهار جهت است، اما مانند صندلی یک‌تکه و بزرگ نیسان نیست که ۳ نفر با هیکل درشت یا ۴ نفر با اندام لاغر خود را در آن جا می‌دادند یا راننده در اثنای راه‌های طولانی و مواقع خستگی می‌تواند تقریبا به‌راحتی روی بخوابد. زیرا نحوه جانمایی ترمز دستی و دسته‌دنده مانع این طرز استفاده‌ها است. به همین دلیل و البته با انگیزه توسعه محصول و پاسخ‌گویی به دیگر نیازهای مشتریان، زامیاد نسخه دوکابین پادرا پلاس را هم با نام «کارون» ارائه داد و امکانات دیگری را نیز مانند دربازکن باک از داخل و... را هم به آن افزود. اما مدیران و مهندسان زامیاد به‌خوبی می‌دانند که این محصول هم که قرار است در نسخه جدیدتری با دو دیفرانسیل و گیربکس جدید تحت عنوان «صحرا» به بازار بیاید هم جای نیسان را نخواهد گرفت.

توقف دستوری و نسنجیده تولید یک محصول، مایه افتخار نیست

اما با این تفاصیل،‌ باز هم باید تکرار و تاکید کنیم که درحال‌حاضر سازمان ملی استاندارد نه‌تنها از شماره‌گذاری نیسان‌وانت،‌ بلکه از شماره‌گذاری محصولات جدیدتر زامیاد اعم از پادر پلاس، کارون و زاگرس هم جلوگیری می‌کند! این در حالی است که محصول زاگرس با نامی دیگر از سوی یکی از شرکت‌های خودروسازی با قیمتی بسیار بالاتر عرضه و شماره‌گذاری می‌شود! علاوه بر این، آن دسته از محصولات زامیاد که قرار بوده است با پلاک سال ۱۴۰۱ به مشتریان تحویل داده شوند نیز مشمول ممنوعیت شماره‌گذاری شده‌اند؛ درحالی‌که قانون را نمی‌توان عطف به‌ماسبق کرد!

بدین ترتیب شمار خودروهای معطل شماره‌گذاری این شرکت، به عدد ۱۳هزار دستگاه نزدیک شده که معادل بیش از یک‌چهارم آمار تولید سال گذشته این خودروساز است. همچنین باید خاطرنشان کرد که مهلت تعیین‌شده از سوی سازمان ملی استاندارد برای کسب دو استانداردهای الزامی دی‌لایت و اتولایت در سگمنت N۲ (با وزن خالص بالای ۳.۵ تن)، پایان اردیبهشت‌ماه امسال بوده و شرکت زامیاد نیز در روز ۲۷ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ موفق به اخذ تاییدیه این استانداردها از شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران (ISQI) و ارائه آن به مرکز شماره‌گذاری پلیس شده است. اما مرکز شماره‌گذاری، این تاییدیه را ناکافی دانسته و پذیرش آن را منوط به تایید نهایی سازمان ملی استاندارد کرده که همچنان خبری از آن نیست! استانداردهای اجباری دیگری نیز باید به محصول نیسان‌وانت اضافه شود که شامل کنترل پایداری، استحکام کابین و... است و مهلت آن‌ها نیز ۳۱ تیرماه به پایان می‌رسد. اما سازمان استاندارد توجه ندارد که مثلا برای اجرای سیستم کنترل پایداری، خودرو باید در فصل زمستان تست شود و اکنون در اوایل تابستان به سر می‌بریم. در این خصوص، باید به برخی مسئولان گوشزد کرد که گرچه خلق یک پلت‌فرم یا توسعه آن برای کسانی که در این فرایند نقش داشته‌اند، مایه مباهات است؛‌ اما توقف دستوری و نسنجیده تولید یک محصول استراتژیک و بی‌جایگزین،‌ نقطه‌ افتخار کارنامه هیچ مدیر یا مقام ناظری نیست.

مدیران و مهندسان شرکت زامیاد تصمیم گرفتند ضمن ارائه وانت‌پیکاپ‌های جدید برای پاسخ‌گویی به نیازهای مختلف مشتریان شخصی یا سازمانی، محصول نیسان‌وانت را در قالب پروژه اکستند برای اقشار مشتری این محصول به‌روزرسانی کرده و ضمن ارتقای کیفیت، استانداردسازی کنند

ضرورت حمایت دولت برای فروش اقساطی محصولات جایگزین

یکی از مهم‌ترین دلایلی که مشتریان نیسان، محصولی را به‌جای آن نمی‌پذیرند یا بهتر بگوییم نمی‌توانند بپذیرند، گرانی محصولات جدیدتر به دلیل بهره‌مندی از کیفیت بالاتر و امکانات بیشتر است. وانت زامیاد در سه تیپ تک‌سوز آپشنال، دوگانه‌سوز آپشنال و دیزل یورو۵ آپشنال به ترتیب ۴۸۵، ۵۴۵ و ۶۲۵ میلیون تومان در کارخانه قیمت خورده است، درحالی‌که قیمت کارخانه پادرا پلاس در سه تیپ تک‌سوز، دوگانه‌سوز و لانگ به ترتیب حدود ۶۰۰، ۶۴۶ و ۶۵۵میلیون تومان بوده و قیمت رسمی کارون نیز ۷۱۰میلیون تومان است. یعنی ارزان‌ترین تیپ پادرا پلاس با ارزان‌ترین تیپ نیسان آبی حدود ۱۱۵میلیون قیمت دارد که برای قشر مصرف‌کننده وانت‌نیسان واقعا تفاوت چشمگیری است. مگر آن‌که با حمایت دولت، شرایط فروش اقساطی این خودرو با تسهیلات مناسب در اختیار متقاضیان آن فراهم شود.

وگرنه زامیاد پیکاپ زاگرس را نیز تولید می‌کند که محصولی بسیار به‌روز با موتور میتسوبیشی است، اما حتی به‌فرض کنار آمدن با قابلیت ۱.۱ تنی حمل بار زاگرس که هرگز با توان رسمی ۲.۱ تنی نیسان (و ظرفیت‌بار غیرمجاز ۳ تنی آن) برابری نمی‌کند، چگونه اقشار کم‌توان جامعه قدرت پرداخت قیمت یک‌میلیارد و ۲۰۰میلیونی این خودرو را دارند؟ هرچند که زامیاد این خودرو را ۴۰۰میلیون تومان از محصول بسیار مشابه یک شرکت خصوصی خودروساز می‌فروشد.

توسعه محصول مورد نیاز و پسند اقشار مشتری نیسان

بر اساس آن‌چه گفته شد، مدیران و مهندسان شرکت زامیاد تصمیم گرفتند ضمن ارائه وانت‌پیکاپ‌های جدید برای پاسخ‌گویی به نیازهای مختلف مشتریان شخصی یا سازمانی (اعم از باربری سبک، کاربری‌های گوناگون و استفاده‌های چندمنظوره کاری، خانوادگی و آفرود)، محصول نیسان‌وانت را در قالب پروژه اکستند برای اقشار مشتری این محصول به‌روزرسانی کرده و ضمن ارتقای کیفیت، استانداردسازی کنند.

مدیرعامل شرکت زامیاد در این باره گفت: «از ابتدای مردادماه سال جاری،‌ تولید وانت‌نیسان اکستند در شرکت زامیاد آغاز می‌شود.»

سیدمحسن مرتضوی با بیان این‌که شرکت زامیاد به‌منظور مشتری‌مداری، ارتقای ایمنی و رفاه رانندگان، اقدام به طراحی و تولید وانت‌نیسان جدید با نام اکستند کرده است،‌ افزود: «به‌منظور بهبود شرایط نشستن راننده و افزایش ایمنی خودرو یادشده، طول کابین این محصول ۱۶ سانتی‌متر افزایش پیدا کرده که این افزایش فضا، باعث استفاده از صندلی‌های مجزا برای راننده و سرنشین با قابلیت تنظیم موقعیت صندلی و زاویه پشتی آن شده و میدان دید راننده و تسلط بر غربیلک فرمان را بهبود بخشیده است. از سوی دیگر، با توجه به تفکیک صندلی‌های راننده و سرنشین، از فضای بین دو صندلی برای جانمایی کنسول استفاده شده است که این امر علاوه بر پرکردن فضای بین دو صندلی و زیبایی کابین، فضای کاربردی مناسبی را در اختیار راننده قرار می‌دهد.

همچنین با توجه به پوشش فومی دَر کنسول، در صورت استفاده راننده از فضای کابین برای استراحت (خواب)، یکپارچگی صندلی‌ها مشابه طرح قدیم نیسان (صندلی نیمکتی) فراهم می‌شود.»

وی با بیان این‌که برای افزایش فضای کابین، قالب‌های بدنه این محصول، بازطراحی و نوسازی شده و همچنین تزئینات داخلی اتاق، کاملا تغییر یافته است، افزود: «با آستر شدن بدنه و اتاق بار اکستند، مقاومت رنگ بدنه در مقابل خوردگی و ضربه افزایش قابل ملاحظه‌ای پیدا می‌کند. ضمن این‌که ثابت‌کننده‌های خط مونتاژ این محصول، نوسازی شده است که سبب کنترل دقیق‌تر فواصل و هم‌سطحی قطعات و همچنین موجب بهبود توازن دَرها، تغییر طرح نوار آب‌بندی دور دَرها و در نهایت جلوگیری از نفوذ آب می‌شود.»

مرتضوی با تاکید بر این‌که وانت‌نیسان اکستند می‌تواند مبنای تغییر طرح‌های آتی ازجمله تغییر چراغ‌های جلو، جلوپنجره، سپر و... باشد، ادامه داد: «طراحی و تولید تزئینات داخلی محصول وانت‌نیسان جدید، شامل پوشش سقف، پوشش دیواره پشتی، کاور ستون‌ها، کاور زیر داشبورد، کف‌پوش و کاور دسته دنده است، ضمن این‌که در تولید تزئینات داخلی از مواد منطبق با استانداردهای روز، به‌ویژه استانداردهای ایمنی مربوط به مقاومت در برابر UV و عدم انتشار شعله استفاده شده است.»

بر این اساس، امید است قضیه حمله به آسیاب‌های بادی با عرضه وانت‌نیسان اکستند فیصله یابد.